Isbeddelka Cimilada ee Soomaaliya: Saameynta iyo Xalalka Mustaqbalka

Isbeddelka Cimilada ee Soomaaliya: Saameynta iyo Xalalka Mustaqbalka

cimilada (climate change) waa mid ka mid ah caqabadaha ugu waaweyn ee dunida maanta wajahdo.

Soomaaliya, oo ku taalla Geeska Afrika, waxay si gaar ah ula kulantay dhibaatooyin ka dhashay cimilada is beddeleysa. Abaaro soo noqnoqda, fatahaado, iyo xaalufka dhirta ayaa sababay hoos u dhac ku yimid wax soo saarka beeraha, dhimirka xoolaha, iyo nolosha bulshada Soomaaliyeed. Qoraalkan waxaan ku eegi doonaa sababaha, saamaynta iyo xalalka lagu wajihi karo isbeddelka cimilada ee Soomaaliya.

Sababaha Isbeddelka Cimilada ee Soomaaliya

Isbeddelka cimilada wuxuu ka dhashay waxyaabo badan oo ay ka mid yihiin:

1. Qiiqa ka dhasha shidaalka iyo tamarta – Inkastoo Soomaaliya aanay warshado waaweyn lahayn, haddana saameynta caalamka ayaa si toos ah uga muuqata.

2. Jarista dhirta (deforestation) – Jarista dhirta loona isticmaalo dhuxusha ayaa si weyn u kordhisay xaalufka dhulka, taas oo ka qeyb qaadatay abaaraha iyo fatahaadaha.

3. Kordhinta heerka kulaylka adduunka – Soomaaliya waxay ku taallaa gobol kulayl badan, isbeddel yar oo heerkulka ah ayaa sababa xaalado daran oo cimilo.

Saamaynta Isbeddelka Cimilada ee Soomaaliya

1. Abaaro soo noqnoqda – Soomaaliya waxay la kulantaa abaaro badan oo saameeya beeraha iyo xoolaha. Dad badan ayaa ku khasbanaada barakac gudaha ah (climate refugees).

2. Fatahaado – Roobabka xooggan iyo fatahaadaha webiyada ayaa sababa khasaare hantiyadeed iyo dhimasho.

3. Amni iyo nolol maalmeed – Cunto yaraanta iyo biyo la’aanta ayaa keenta barakac, taas oo saameyn ku yeelata amniga iyo nabadda bulshada.

4. Caafimaadka dadka – Cudurrada la xiriira cimilada sida shuban-biyoodka, duumada iyo nafaqo-darrida ayaa sii kordha.

Xalka iyo Tallaabooyinka Lagu Wajihi Karo

1. Dib u beerista dhirta (reforestation) – Ololaha lagu beero geedo cusub ayaa yarayn kara xaalufka.

2. Tamarta cagaaran – Soomaaliya waxay leedahay qorrax iyo dabayl ku filan oo lagu horumarin karo tamarta la cusboonaysiin karo.

3. Maareynta biyaha – Dhisidda barkado iyo kayd biyo ayaa yareyn kara saameynta abaaraha iyo fatahaadaha.

4. Wacyigelin bulshada – Dadka deegaanka waa in lagu baraa sida ay uga hortagi karaan xaalufka iyo isticmaalka dhuxusha.

5. Taageerada caalamiga ah – Soomaaliya waxay u baahan tahay taageero dhaqaale iyo farsamo si ay ula tacaasho isbeddelka cimilada.

Gunaanad

Isbeddelka cimilada ee Soomaaliya waa arrin dhab ah oo saameyn ku leh dadka, deegaanka iyo dhaqaalaha dalka. Haddii aan tallaabooyin degdeg ah la qaadin, saameyntu waxay noqon kartaa mid sii xoogeysanaysa. Si loo helo mustaqbal cagaaran, waa in la xoojiyo ilaalinta deegaanka, loo isticmaalo tamar nadiif ah, lana abuuro qorshe qaran oo lagu yareynayo saamaynta cimilada. Soomaaliya waxay leedahay fursad ay ku hormarto, balse waxaa muhiim ah in la isku xiro dadaallada bulshada, dowladda iyo beesha caalamka.